Sağlığa Zararlı Alışkanlıklar

             Sağlığa zararlı alışkanlıklar sigara, alkol bağımlılığı ve uyuşturucu madde kullanımıdır. Hepsinde temel olan kavram bağımlılıktır. Bağımlılık, kişinin maddeyi keyif verici etkisine bağımlı olarak alma arzusu, bu arzunun zamanla irade dışına çıkması ve sürekli madde alma işlemidir.             

Bu maddelerin kullanımına bağlı olarak ortaya çıkan iki temel kavram vardır. Bunlar psikolojik bağımlılık ve fiziksel bağımlılıktır. Psikolojik bağımlılık diğer adlandırmasıyla tiryakilik temelde doyum sağlama hislerine dayanır. Fiziksel bağımlılık ise maddeye vücudun alışması yani maddenin varlığına karşı duyulan fizyolojik bir ihtiyaçtır.             

Tolerans gelişimi, küçük dozlarda madde kullanımına bağlı olarak kişinin bedeninde ortaya çıkan etkiyi yakalayabilmek için maddenin dozunu zaman içerisinde artırmasıdır. Yoksunluk sendromu ise madde kullanımının bırakılmasına, etkisinin başka bir madde tarafından engellenmesine ya da madde miktarın azaltılmasına bağlı olarak vücutta bazı fizyolojik etkilerin çıkması durumudur.             

Sigara bağımlılığa içindeki nikotin maddesinden dolayı neden olmaktadır. Nikotin ise tütünden elde edilmektedir. Tutun sarılarak ya da pipo ile birlikte kullanıldığı gibi hazırlanmış şekilde puro olarak da tüketilmektedir. Sigaranın yaygın olarak kullanılmaya başlandığı dönem ergenlik dönemidir.              

Nikotin yoksunluğu vücutta  

•   şiddetli nikotin arayışı içinde olmak

•   Kızgınlık ya da öfke

•   Düşüncelerini toparlamada zorluk çekme

•   Huzursuzluk

•   Kalp hızında azalma

•   İştah da artma ya da kilo alma gibi durumlara neden olmaktadır.              

Sigaranın içinde yalnızca nikotin yoktur. Yaklaşık 4000’ne yakın madde bulunmaktadır. Bunların hepsinin vücut üzerindeki meydana getirdiği tahribat farklıdır. Sigara; akciğer, ağız, gırtlak, mide, böbrek, idrar yolu, pankreas kanserine, astıma, solum sistemindeki rahatsızlıklara neden olur.              

Sigara yalnızca içenler için değil sigara içilen ortamda bulunan fakat sigara içmeyen kişiler için de aynı oranda tehlikelidir. Sigara içilen ortamda bulunarak dumanlı havayı soluyan ve sigara içen kişiler kadar aynı düzeyde dumandan etkilenen kişilere pasif içici denir.            

Sağlığa zararlı alışkanlıklardan bir diğeri de alkol bağımlılığıdır. Alkol bağımlılığı da fiziksel ve aynı zamanda psikolojik bağımlılığa neden olmaktadır. Alkol çok yaygın olarak kullanılan bir kimyasal maddedir. İçeceklerde etil alkol bulunur. Bazen metil alkol kullanılsa da tehlikelidir. Çünkü metil alkol küçük moleküllü olduğu için kana çabuk karışır ve öldürürcü etkisi vardır. Alkol bağımlılığı da vücutta tahribatlara yol acar. Bunlar karaciğerde siroz, sindirim sistemi bozuklukları, hafıza kaybı, baş dönmesi, beslenme bozukluklar›, sinir harabiyeti gibi hastalıklara neden olmaktadır. Alkol bağımlılığında önemli olan sürekli ve artan miktarlarda alkol alınmasıdır. Alkol bağımlılığında kişide davranış bozukluklarına neden olmaktadır.             

Madde bağımlılığına neden olan uyuşturucu maddeler; merkezi sinir sistemine etki eden, kısa veya uzun sureli kullanıldığında davranışında ve kişiliğinde kısa sureli değişikliğe neden olan, zararları bilinmesine rağmen giderek artan dozlarda kullanma isteği yaratan maddelerdir. Uyuşturucu maddelerin zararları bilinmesine rağmen tüm dünyada kullan›m› giderek artmaktadır.            

Uyuşturucu maddeler merkezi sinir sistemini etkileme duruma göre gruplara ayrılır.           

Bunlar;  

a.   Merkez sinir sistemine narkotik olarak etki edenler: Bunlar; morfin, eroin vb. dir.

b.   Merkez sinir sistemine depresan olarak etki edenler. Bunlar; alkol, barbutira, trankilizan, diazem vb. dir.

c.   Merkez sinir sistemine uyarıcı olarak etki edenler. Bunlar; kokain, amfematin vb.dir.

d.   Merkez sinir sistemine halusinojen olarak etki edenler. Bunlar LDS, meskalina, esrar vb. dir.           

Uyuşturucu madde kullanımının sebepleri maddenin yapısal özelliği, kişisel faktörler ve çevresel faktörler olmak üzere üçe ayrılmaktadır. Madde bağımlılık kişide üç dönemde seyreder:  

Alışma dönemi: Kişinin bir kez tüm uyarılara rağmen madde kullanımını ya da ilacı keyif verici etkisinden dolayı denediği dönemdir.

Doyma dönemi:  Kişinin hem aile hem de iş ilişkilerinin bozulduğu, madde kullanımını hayatını devam ettirebilmek için kullanmak zorunda olduğu bir dönemdir.

Düşkünlük dönemi:  Madde bağımlılarının bensel, ruhsal aynı zamanda sosyal yönden çok büyük hasarlara yol açtığı dönemdir.  

                                                                                                                                                                                                                                                  Mart – 2011                                                                                                                   Meslek Açık Öğretim Lisesi                  

                                                                                                                                                                                                                        Sağlık Bilgisi–1 Ders Notları